Rəbbin mənası nədir?

Shia.az » İSLAM VƏ UMUMI » Məqalələr » Rəbbin mənası nədir?

Rəbbin mənası nədir?

Müəllif :Tural Ceferi Tarix : 25-01-2019, 15:27 Bölmə :Məqalələr 0 Şərhев : 0

Rəbbin mənasi nədir?

Allahın adlarından biri də "Rəbb" sözüdür. Baxmayaraq ki, "Rəbb" sözü təklikdə işlədilmir və həmişə müzaf (təyini söz birləşməsinin 1 ci tərəfi) kimi işlədilir. Məs: "Rəbbul Ərş"(ərşin rəbbi), "Rəbbul aləmin"(aləmlərin rəbbi), Rəbbus səmavat (göylərin rəbbi), "Rəbbun nas"(insanların rəbbi), "Rəbbəna"(bizim rəbbimiz) və s.

Bununla yanaşı yaxşı olarki, əvvəlcə "Rəbb" sözünün müstəqil mənası haqqında danışaq.

İbni Faris deyir: "Rəbb" sözü, malik, xaliq, sahib mənalarını verir.

Firuz Abadi belə yazir: "Rəbb" sözü, malik, sahib, müstəhəq (haqqı olan) mənalarında gəlmişdir.

Quran və Lüğətdə "Rəbb" sözü aşağıdakı yerlərdə biraz geniş formada, hansı ki, eyni mənanı ifadə edir gəlmişdir.

1) Tərbiyə və təlim. Məs: ربّ الولد رباه (oğlunu tərbiyələndirdi)

2) Qorumaq, islah etmək ربّ ضيعته (tarlasını islah elədi)

3) hakimiyyət və siyasət قد ربّ فلان قومه، ساسهم و جعلهم ينقادون له

"Filan qövmün rəbbi( hökmdarı), öz qövmünə hökmranlıq elədi və onları özünə itaət elətdirdi"

4) Malik. Hədisdə gəlibdir ki, hz Peyğəmbər (s.ə) buyurub: أربّ غنم‌ام ربّ ابل

"Sən qoyunun rəbbisən (sahibi) yoxsa dəvənin?"

5) Quranda oxuyuruq: (فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذا الْبَيْتِ)

"Bu evin sahibinə ibadət edin" (Qureyş, 3)

Əgər "Rəbb" sözünü bu və buna bənzər yerlərdə işlətsək, görərik ki, "Rəbb" sözünün 1-dən (birdən) artıq mənası yoxdur və Rəbb o kəsdir ki, işlərdə ixtiyar və təsərrüfü ola.

Əgər tarlanın sahibinə «ربّ الضّيعة» deyirlərsə, buna görədir ki, tarlanı düzəltmək, nizamlamaq bununla(sahibiylə) əlaqəlidir. Həmçinin hökmdara "Rəbb" deyirlərsə bu səbəbdəndir ki, ölkənin və camaatın işləri onun (hökmdarın) öhdəsindədir və əgər evin sahibinə "Rəbb" deyirlərsə, buna görədir ki, bir şeyin varlığı və onda necə istifadə olunması onun işlərindəndir.

Bu bəyandan aydın olur ki, rəbb, islah edən, rəis, malik və sahib müxtəlif şəkillərlə eyni həqiqətdəndir və bunları ayrı mənada tutmaq lazım deyil.

"Rəbb" sözünün mənası 《ربب》 (rəbəbə) maddəsindən tutulmuşdur nəinki 《ربي 》 (rəbbi)-dən. həmin şəxsdir ki, onun idarəsi, iradəsi və onda necə istifadə olunması onun özündən qaynaqlansın. Aşağıdakı Quran ayəsinə diqqət eləməklə görərik ki, elə həmin mənanı verir. إِنَّهُ ُ رَبّي أَحْسَن َ مَثْوايَ

"O(sənin ərin) mənim rəbbimdir (sahibimdir) ki, mənə yaxşı baxır....."(Yusuf 23) və həmçinin hz Yusif Misirin hökmdarına rəbb dedi və 2 nəfərdən biri ki, yuxusunu yozmuşdu belə dedi:

(... أَمَّا أَحَدُكُمَا فَيَسْقِي رَبَّهُُ خَمْراً... ).

"Sizdən biriniz yenə rəbbinə (ağasına) şərab içirdəcək" (Yusuf, 41) Hökmdar ölkəni idarə edən və sahibi idi ki, hz Yusuf ona rəbb deyə muraciət eləmişdi.

Quran Yəhudi və Nəsraniləri danlayır ki, onlar öz din alimlərini öz "Rəbb"-ləri seçirdilər. Necəki Quran buyurur:

(اتَّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ اللّهِ... ).

"Onlar alimlərini və rahiblərini özlərinə tanrılar qəbul etdilər"(tövbə, 31)

Bu ayənin məğzi budur ki, şəriət işlərini, halal və haramı bu 2 dəstənin (alim və rahiblərinin) ixtiyarına vermişdilər ki, Allahın halalını haram, haramını isə halal edirdilər.

Əgər Allah özünə "Rəbbul beyt"(evin rəbbi) deyirsə, buna görədir ki, bu evin hər cəhətdən ixtiyarı Onunla (Allahla) əlaqəlidir və heç kimində bu evdə təsərruf haqqı yoxdur. Həmçinin Allah özünə ربُّ السَّماواتِ و الأَرْضِ

"Göylərin və yerin rəbbi"(Saffat,5) və "Şi'ri" ulduzunun rəbbi deyirsə,

وَ أَنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْري

"Şübhəsiz ki, Şi'raninda rəbbi odur"(Nəcm 49) buna görədir ki, Allah yaradılış aləminin, o cümlədən Şi'ra ulduzunun idarə eliyənidir və bu cahanın ixtiyarı Ondadır. Bu bəyanla deyə bilərik ki, "Rəbbin" birdən artıq mənası yoxdur və digər mənalar eyni həqiqətin müxtəlif şəkilləridir.

Yeri var bu incəliyə işarə edək ki, vəhhabilər tohidi 2 qismə bölüblər:

1) Tohidi rübubi

2) Tohidi üluhi

Rübubi tohidi xaliqiyyət mənasında tuturlar, bucur etiqadla ki, dünyada 1-dən artıq Xaliq (yaradan) yoxdur, ikincini isə ibadətdə tohid mənasında tuturlar.

Halbuki hər 2 istilahda (rübubi və üluhi) səhvə yol veriblər.

İzah:

Rübubiyyət xaliqiyyətdən ayrı şeydir. Rübubiyyət tədbir görmək də tohiddir. Mümkündür ki, bir insan bu cür deyə ki, dünyanın 1-dən artıq xaliqi yoxdur, amma Allah dünyanın idarəsini mələk, ruh və s kimi varlıqlara tapşırıb. Elə hz İbrahimin (ə) zamanında da məsələ bucür idi. Babil camaatı bir xaliqə etiqad edirdilər, amma bununla yanaşı dünya üçün müxtəlif Allahlar fikirləşmişdilər. Məs: Günəş Allahı, ay Allahı, ulduz Allahı və s.

Bəli bu nöqtəni gərək qeyd edək ki, həqiqətən yaradılış aləmində tədbir xaliqiyyətdən ayrı bir şey deyil, amma bizim bəhsimiz xarici vaqeiyyət (həqiqət) haqqında deyil, əksinə bizim bəhsimiz "Rəbb" məfhumunu "Xaliq" məfhumundan ayrı tutmaqdır. Səbəbidə budur ki, "Rəbb" sözü lüğətdə xaliq mənasını vermir və idarə etmək məfhumu, yaratmaq məfhumundan fərqli bir şeydir. İnsanlarda öz yaşayışında tədbiri yaradılışdan ayrı bir şey görürlər. Bir bağban "Rəbb"di amma "Xaliq" deyil. Yəni ki, bağı o idarə edir, ağacları sulayır, güclü küləkdən qorumaq üçün bəzi tədbirlər görür, amma ağacı özü xəlq eləməyib.

Babil Müşrikləri bu təsəvvür üzərinə aləmi xaricidə (xarici aləmdə) bu 2 məfhumdan ötrü iki misdaqa (nümuməyə) qail idilər (inanırdılar) və cahanın Xaliqini "Rəbb" dən qeyrisi bilirdilər. (Mənşuri Cavid, 2 ci cild)

Amma yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi bizim bəhsimiz xaricdə olan aləmə aid deyil.

www.ehlibeyt.info