İbadətdə şirkin meyarı 

İbadətdə şirkin meyarı və əsası nədir?

Cavab: Tovhidin mərtəbələrindən biridə ibadətdə tovhiddir. Yəni ibadət və pərəstiş Allaha məxsusdur və ondan başqaları ibadətə layiq deyil. Necəki hamılıqla gündəlik namazlarımızda deyirik  «إيّاكَ نَعْبُدُ» (biz yalnız sənə ibadət edirik).

 İbadətə müxtəlif təriflər vermək olar.

1) İbadət, xüzu (özünü Allah qarşısında sındırmaq) və təzimdir ki, Məbudun (ibadət olunanın) üluhiyyətinə (Allahlığına) olan etiqaddan qaynaqlanır. Necəki, əgər sözlər və əməl bu etiqadın nəticəsi olmasa, ibadət hesab olunmaz. Bu mənanı təyid edən Quranın ayəsidir ki, Allaha ibadətə əmr edir və Allahdan başqasına olan ibadəti isə nəhy edir.(çəkindirir)

يقَوْمِ اعْبُدوُ اللّه مَالَكُمْ مِنْ إِله غَيْرُه... 

"Ey mənim qövmüm, yalnız tək olan Allaha ibadət edin ki, sizin üçün ondan başqa məbud yoxdur" (Əraf 59)

2)İbadət, elə bir varlığın qarşısında təzimdir ki, Onu özümüzə "Rəbb" və "Mövla" bilirik. Eynən hər bir bağın sahibi kimi ki, bağda olan ağac və gülləri əkir, sulayır, bir sözlə bəsləyir. Yəni məbuda ibadət onun rübubiyyətinə görədir. Bu tərifi Quranın aşağıdaki ayələrinə istinadən veririk ki, Allaha olan ibadətin münhəsir (həsr olmağın) olmağının səbəbini, yalnız Onun "Rəbb" olmağı ilə əlaqələndirir.

.... وَ قالَ الْمَسِيحُ يا بَني إِسرائيل اعْبُدُوا اللّهَ رَبِّي وَ ربَّكُمْ... 

"Məsih(ə) dedi: Ey İsrail oğulları! Mənim və sizin rəbbiniz olan Allaha ibadət edin" (Maidə,  72)

إِنَّ هَذه أُمَّتُكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ

"Həqiqətən, bu tək bir din olaraq sizin dininizdir. Məndə sizin rəbbinizəm. Buna görədə yalnız mənə ibadət edin!"(Ənbiya 92)

إِنَّ اللّهَ رَبِّي وَربُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هذَا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ

"Şübhə yoxdur ki, Allah mənimdə Rəbbim, sizində Rəbbinizdir. Elə isə Ona ibadət edin! Budur doğru yol" (Ali İmran, 51)

3)İbadət elə bir kəsin qarşısında xüzu və xüşudur ki, Onu cahanın və bütün aləmlərin Allahı biləsən, yaxudda bir varlıqdır ki, varlıq aləminin işlərini Onun öhdəsində bilirsən. İndi istər bu işlər təkvini ola, ( məs: yaratmaq, ruzi vermək, yaşatmaq, öldürmək və s), istərsədə təşri'i ola. (məs: qanun qoymaq, şəfaət, bağışlamaq və s)

 Müvəhhid (təkAllahlı) olan insanın əqidəsi budur ki,  təkvini və təşri'i işlərin hamısı Allahın inayəti (köməyi) ilə baş verir, həmçinin bu işlərin heç biri məxluqatın (yaradılmışların) öhdəsinə qoyulmayıb. Elə bu səbəbdəndə Allaha ibadət edir, amma müşrik insanın əqidəsi budur ki, Allahlar məxluqdur (xəlq olmuş), sadəcə təkvini və təşri'i işlərin hamısı yaxud bəzisi onların öhdəsinə qoyulmuşdur. Məhz bu səbəbdən ulduzlardan, bütlərdən yağış, şəfaət, müharibədə qələbə və s istəyirdilər.

 Bu saydığımız 3 tərifə diqqət eləməklə, ibadətdə şirkin və tövhidin əsas meyarı aşkar olur. O təzim ki, üluhiyyət və rübubiyyət əsasındadır, ibadət hesab olunur. İndi bu etiqad istər düz olsun (əgər məbud Allah olsa), istərsədə batil etiqad olsun. (Əgər məbud bütlər yaxudda Allahdan qeyrisi ola). Hər iki surətdə (istər haqq ola, istərsədə batil) təzim, xüzu üluhiyyət və rübubiyyətdən götürüldüyünə görə ibadət sayılır. Lakin əgər insanın təzimi, xüzusu bu cür etiqad ilə olmaya (yəni, təzim elədiyi şəxsi Allah bilməyə, xüzusu üluhiyyət və rübubiyyətdən götürülməyə) bu cür təzim və xüzu ibadət deyil əksinə təzim etdiyin şəxsə ehtiramdır. Belə olan halda nə xüzu edən insan müşrikdir, nədəki onun əməli şirkdir. Lakin bu cür təzim və ehtiram bəzən caiz (icazəli) və halaldır (məs: Peyğəmbərlərə (ə), ilahi övliyalara və ya müəllim və tərbiyəçilərə olan ehtiram kimi) və bəzəndə haramdır. (Peyğəmbərlərə (ə) və ilahi övliyalara səcdə etmək kimi). Amma bu işin haramlığı, onlara (peyğəmbər və ilahi övliyalara) olan səcdənin  ibadət hesab olunduğuna görə deyil, əksinə Allahdan qeyrisinə səcdə etməyin qadağan olmağına görədir və Allahdan başqa heç kim səcdə olunmağa layiq deyil. Təzimlə ibadətin arasındakı fərq aydın olduğuna görə, belə nəticəyə gəlirik ki, Quranı öpmək, peyğəmbərlərin (ə) zərihini öpmək və bu kimi işlərin heç biri üluhiyyət və rübubiyyət olmadığına görə, daha aydın desək Quranı və Peyğəmbərləri (ə) Rəbb bilmədiyimizə görə ibadət hesab olunmaz. 

İltimasi dua